• STRONA GŁÓWNA
• PREHISTORIA
• HISTORIA
• MODELE
• WOJSKO
• SPORT
• PODRÓŻE
• MECHANIKA
• ROZMAITOŚCI
• BIBLIOTEKA
• GALERIA
• FILMY
• FORUM
• USŁUGI
• LINKI

Wróć do: PREHISTORIA

PMZ-A-750

Na początku lat 30-tych NATI (Naukowy Instytut Samochodowo-Traktorowy) otrzymał polecenie zaprojektowania ciężkiego motocykla o pojemności 750 cm3, przystosowanego do warunków drogowych ZSRR i nadającego się do eksploatacji z wózkiem bocznym. Do tego przedsięwzięcia wezwano do Moskwy Piotra Władimirowicza Możarowa, który stanął na czele niewielkiej grupy młodych inżynierów. Podczas delegacji do zakładów Harleya-Davidsona w USA konstruktorzy nabrali przekonania, że optymalnym rozwiązaniem będzie silnik dolnozaworowy o układzie V. I chociaż ogólna koncepcja silnika odwzorowała konstrukcję harleyowską, to jednak różniła się od niej szeregiem rozwiązań, takich jak np. system smarowania obiegowego z tzw. suchym karterem i dwustopniową pompą olejową. Zbiornik oleju mieścił się we wspólnym odlewie z karterem silnika.

W motocyklu zastosowano zapłon bateryjny, zębatą przekładnię silnikową zamiast rozpowszechnionej wtedy łańcuchowej, wzajemnie zamienne koła. Ciekawie rozwiązano przednie zawieszenie. Miało ono konstrukcję wahaczową o krótkiej dźwigni. Elementem sprężystym był ćwierćeliptyczny resor wzdłużny, połączony z osią koła pionowym kabłąkiem. Było to całkiem skuteczne rozwiązanie, odznaczające się dużą sztywnością boczną. Przypominało nieco przedni widelec BMW.

Obok Możarowa, projektowaniem A-750 zajmowali się młodzi konstruktorzy: Aleksander Michajłowicz Fiodorow, Igor Iwanowicz Okuniew, Borys Michajłowicz Fitterman, Siergiej Nikołajewicz Siemaszko i inni. Później, Fiodorow został głównym konstruktorem zakładów w Irbicie, Okuniew - głównym konstruktorem silników w Moskiewskich Zakładach Motocyklowych, a potem w zakładach samochodowych AZŁK, Fitterman był głównym konstruktorem zakładów ZIS, a później NAMI.

Prace postępowały bardzo szybko. W maju 1932 r. gotowe były już plany, które zaraz przesłano do Iżewska. Do 1 maja 1933 r. gotowe były już cztery egzemplarze doświadczalne, oznaczone symbolem NATI-A-750. 20 sierpnia dostarczono je do Moskwy.

Konstruktorzy z niecierpliwością oczekiwali uruchomienia produkcji seryjnej, lecz czas mijał, a przedsięwzięcie nie ruszało z miejsca. Zakłady w Iżewsku nie były jeszcze dostatecznie wyposażone, by poradzić sobie z tak skomplikowaną produkcją. Dopiero w 1935 r. Ludowy Komisariat Przemysłu Ciężkiego postanowił przekazać dokumentację techniczną motocykla do zakładów PMZ w Podolsku, wyrosłych z rosyjskiej filii firmy "Singer". Zakłady te, produkujące maszyny do szycia, zatrudniały wówczas 11 tys. pracowników i posiadały całkiem niezłe wyposażenie. Konstrukcję motocykla dopracowano i oznaczono symbolem PMZ-A-750.

Pierwsze trzy sztuki zmontowano na 1 maja 1935 r. Gdy 25 lipca zakład odwiedził komisarz ludowy przemysłu ciężkiego, G.K. Ordżonikidze, przedstawiono mu już 9 maszyn. Plan na rok 1935 przewidywał wyprodukowanie 100 sztuk, a na rok następny - 500.

Rozwijanie produkcji napotykało wiele trudności. Sprzeczne były oceny nowego motocykla. Jedni chwalili konstrukcję ramy i łatwy dostęp do podzespołów, inni oceniali projekt jako ogólnie mało udany. Pod wieloma względami obsługa motocykla różniła się od innych konstrukcji. Ręczna dźwignia biegów znajdowała się po lewej stronie zbiornika, dźwignia rozrusznika nożnego - po prawej. Sprzęgło można było wyłączyć albo dwuramiennym pedałem po lewej stronie, albo dźwignią po lewej stronie kierownicy. Olej w układzie smarowania wymagał latem wymiany co 1000 km, smarowanie niektórych węzłów trzeba było uzupełniać jeszcze częściej - co 750 km. Regulacje były trudne i pracochłonne.

W roku 1936 ulepszono instalację elektryczną. Dla tak ciężkiego motocykla (ciężar suchy - 206 kg) moc silnika 15 KM była zdecydowanie niewystarczająca. Planowano podniesienie jej do 17 KM w roku 1939. W zakładach PMZ przygotowano doświadczalny egzemplarz z silnikiem górnozaworowym (opracowany przez I. Okuniewa). Motocykl ten wystartował w 1939 roku w wyścigach pod Moskwą. Jego moc dochodziła do 35 KM, a prędkość maksymalna - do 160 km/h. Niestety, zakłady w Podolsku nie miały już możliwości kontynuowania prac rozwojowych nad tą konstrukcją. Od 1937 roku polecono im dopracowanie modelu PMZ-125, bazującego na konstrukcji leningradzkich zakładów "Wulkan" (konstruktorzy: A.A.Iwanow i W.W.Bekman). Zbudowano ich 18 sztuk, a całą dokumentację techniczną przekazano zakładom motocyklowym w Sierpuchowie. W roku 1939 ostatecznie zakończono produkcję motocykli w podolskich zakładach - zajęły się one produkcją zbrojeniową.

Motocykle PMZ-A-750 wykorzystywano nie tylko w wojsku, lecz sprzedawano je również odbiorcom indywidualnym. W roku 1938 ich cena wynosiła 7760 rubli - to bardzo dużo w porównaniu z masowo produkowanymi motocyklami dwusuwowymi Czerwony Październik - L-300 (3360 rubli) i Iż-7 (3300 rubli).

W eksploatacji motocykl ten odznaczał się pewnymi indywidualnymi cechami. Wyposażony w gaźnik typu Schebler, często przysparzał kłopotów przy uruchamianiu silnika. Niezbędna była precyzyjna koordynacja optymalnych położeń przesłony powietrznej w gaźniku, wyprzedzenia zapłonu (po lewej stronie kierownicy) i otwarcia przepustnicy (manetką po prawej stronie kierownicy). Motocykliści żartobliwie tłumaczyli sobie skrót PMZ jako "Poprobuj mienia zawiedi" czyli "Spróbuj mnie uruchomić". Poza tym motocykl był konstrukcją dość awaryjną, wytwarzającą podczas jazdy silne wibracje, co zmuszało do ciągłego dokręcania śrub, a przy prędkości 40-50 km/h maszyna wykazywała tendencję do wpadania w niebezpieczne zjawisko "shimmy".

Tym niemniej, ciężkie maszyny z Podolska używane były także do celów sportowych. Startowali na nich J.Gringaut, I.Kriwoszejew, A.Kułakow, A.Mieszałowa, L.Swirydowa. Przed startem w mistrzostwach ZSRR w 1938 roku w motocyklach Kriwoszejewa i Kułakowa podwyższono moc silników do 25 KM przy 4500 obr/min, co dawało możliwość rozwijania prędkości 145 km/h. Co ciekawe, Kriwoszejew zamontował taki silnik w ramie motocykla Iż-8 i osiągnął na nim prędkość 140,6 km/h.

Łącznie powstało prawdopodobnie ponad 4600 szt. motocykli PMZ-A-750, chociaż trudno tu o dokładne dane. Do dziś zachowały się tylko nieliczne. Można je oglądać m.in. w muzeach w Rydze, Moskwie i Władywostoku, a także w kolekcji zabytkowych motocykli "Bierieżki".

---

PMZ-A-750

Dane techniczne:

• Silnik dwucylindrowy, czterosuwowy, dolnozaworowy, chłodzony powietrzem (średnica tłoka - 70 mm, skok tłoka - 97 mm, pojemność robocza - 747 cm3, stopień sprężania - 5,0)
• Moc - 15 KM (11 kW) przy 3600 obr/min
• Liczba biegów - 3 (przełożenia - 3,045 - 1,58 - 1,00)
• Przeniesienie napędu na koło - łańcuch 5/8x3/8"
• Rozmiar opon - 4,50 x 19"
• Rozstaw kół - 1395 mm
• Długość - 2085 mm
• Szerokość kierownicy - 950 mm
• Wysokość - 1050 mm
• Wysokość siodła - 740 mm
• Prześwit - 112 mm
• Ciężar suchy - 206 kg
• Ciężar całkowity - 225 kg
• Ciężar wózka - 115 kg
• Pojemność zbiornika - 21 l
• Prędkość maksymalna - 105 km/h (bez wózka)
• Średnie zużycie paliwa - 6 l/100 km

---