Wróć do: PREHISTORIA

"Sojuz" - pierwszy radziecki motocykl

Sojuz

W lutym 1924 r. grupa inżynierów moskiewskich zakładów "Osoaviachim-1" (dawniej były to zakłady "Dux", produkujące motocykle jeszcze przed rewolucją) - P.N.Lwow, J.E.Gropius, A.N.Siedelnikow i I.A.Uspienskij - przystąpiła do projektowania pierwszego motocykla radzieckiego. Pomysłodawcą i głównym wykonawcą był Piotr Nikołajewicz Lwow. Trzy miesiące później rozpoczęto budowę motocykla, a pod koniec roku prototyp był już gotowy. Nadano mu nazwę "Sojuz". Prawie wszystkie części były rodzimej produkcji, oprócz iskrownika (Bosch) i gaźnika (AMAC).

Motocykl posiadał trójkątną ramę, wzmocnioną w dolnej części. Wyposażono ją w sprężynowe zawieszenie tylnego koła, co w owym czasie było rzadkością. Zastosowano też unikalny system zawieszenia przedniego koła z podwójnym resorowaniem: miękki resor przyjmował i gasił drgania pionowe, a zestaw sprężyn tłumił przemieszczenia widelca i koła w kierunku poziomym. Jednocylindrowy, czterosuwowy silnik o pojemności 502 cm3 zgodnie z kanonami tych czasów pochylony był do przodu po kątem 70 stopni, co umożliwiało niższe mocowanie siodła i obniżenie środka ciężkości motocykla przy zachowaniu dużego prześwitu. Żeliwny cylinder stanowił jedną całość z głowicą, blok silnika wykonany był z aluminium. Zawory umieszczone były jeden nad drugim, ssący na górze, a wydechowy - na dole. Średnica cylindra wynosiła 80 mm, skok tłoka - 100 mm. Olej, dozowany przez półautomatyczną pompę, doprowadzany był ze zbiornika pod siedzeniem. Układ smarowania był otwarty, "na przepał". Moment obrotowy z silnika przekazywany był poprzez łańcuch rolkowy do trzystopniowej skrzyni biegów ze stałym zazębieniem wszystkich par kół zębatych, a z niej - również łańcuchem - do tylnego koła.

Hamulec był tylko jeden: bębnowy na tylnym kole. Zmiany biegów dokonywano dźwignią, umieszczoną na zbiorniku paliwa. Oświetlenie stanowiła lampa acetylenowa.

Próby terenowe motocykla ujawniły szereg niedostatków. Najważniejszymi z nich były: niewystarczająca moc silnika i jego nieprawidłowe wyważenie. Silne wibracje powodowały pękanie przewodów paliwowych i olejowych, a nawet ramy. Pomimo tego, w sierpniu 1925 r. motocykl stanął na starcie Wszechzwiązkowego Doświadczalnego Rajdu Samochodowo-Motocyklowego na trasie Moskwa - Charków - Moskwa.

Wszechzwiązkowy Rajd Doświadczalny

Start rajdu motocyklowego odbył się 22 sierpnia na Placu Czerwonym. Trasa motocyklowa (krótsza i tylko częściowo pokrywająca się z samochodową) miała 1456 km długości i obliczona była na 9 dni. Z 28 startujących motocykli na metę zdołało dotrzeć tylko 20. Poza "Sojuzem", w rajdzie uczestniczyły konstrukcje zagraniczne różnych marek (m.in. Indian, Harley-Davidson, Henderson, Sunbeam, BSA, BMW, Nimbus, DKW, Zundapp, Gillet Herstal). Komandorem rajdu został I.A.Uspienskij.

Przepisy rajdu były bardzo surowe. Oto lista części zapasowych, jakie wolno było uczestnikom zabrać w drogę:

Na trasie kontrolerzy rajdu bardzo skrupulatnie odnotowywali wszelkie awarie, naliczając za nie punkty karne według szczegółowego taryfikatora. Oto kilka przykładów:

W trakcie napraw motocykla kategorycznie zabronione było korzystanie z pomocy zewnętrznej.

Na trasie rajdu

Niestety, awaria zmusiła "Sojuz" do wycofania się z rajdu już na drugim etapie. Zachowały się jednak dane, dotyczące jego przejazdu pierwszego etapu: Moskwa - Tuła (180 km). Odległość tę motocykl pokonał w 5 godzin 59 minut, co daje niezbyt imponującą średnią prędkość 30,1 km/h. Na finiszu każdego etapu mierzono też zużycie paliwa i oleju. W przypadku "Sojuza" średnie zużycie paliwa wyniosło 3 l/100 km, ale za to zużycie oleju - aż 1,64 l/100 km.

Niepowodzenie w rajdzie z pewnością przyczyniło się do tego, że prototyp motocykla nie zyskał uznania Komisji do spraw rozwoju przemysłu motocyklowego i grupie Lwowa odmówiono wsparcia finansowego. "Sojuz" pozostał jedynym egzemplarzem.

Robotnik i kołchoźnica

Trzeba dodać, że motocykl został zaprojektowany i zbudowany przez inżynierów nie posiadających dużego doświadczenia w konstruowaniu motocykli, ani nawet w ich eksploatacji. Wiele jego nowatorskich rozwiązań było niedopracowanych i mało funkcjonalnych. Budowa motocykla sfinansowana została ze środków własnych P.N. Lwowa, co musiało się odbić na doborze materiałów i podzespołów.

Lwow próbował jeszcze raz zdobyć akceptację dla swego prototypu w 1929 roku, przekazując go do prób dowództwu technicznemu Armii Czerwonej, jednak i tym razem motocykl uznano za nieprzydatny ze względu na budzące wiele zastrzeżeń rozwiązania konstrukcyjne. Ostatnia wzmianka o "Sojuzie" pochodzi z roku 1930, gdy eksponowano go na wystawie radzieckiego przemysłu motocyklowego pod trybunami stadionu "Dynamo" w Moskwie.

P.N. Lwow pracował później w Wojskowej Akademii Lotniczej im. N.J. Żukowskiego, gdzie prowadził badania nad wykorzystaniem stali nierdzewnych w lotnictwie. W latach 30-tych Lwow stał się wybitnym specjalistą w dziedzinie konstrukcyjnych własności metali. To on przekonał rzeźbiarkę, Wierę Muchiną, by wykorzystać nierdzewną blachę stalową jako materiał słynnego posągu "Robotnik i kołchoźnica". On też dokonał wszystkich obliczeń i kierował pracami wykonawczymi przy wznoszeniu tej monumentalnej, 25-metrowej rzeźby.

Sojuz

SOJUZ

Dane techniczne:

Na podstawie artykułów opublikowanych w czasopismach "Moto" i "Technika Mołodioży", opracowała mysia